Blog

Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) kwam vorige week met een harde boodschap voor zzp’ers in Nederland. Zij hoefden niet te rekenen op de overheid voor extra financiële steun vanwege het coronavirus (COVID-19). Desondanks is – na de nodige ophef – ook voor zzp’ers een regeling in de maak. Voor de uitvoering zijn de gemeentelijke sociale diensten verantwoordelijk, die de regeling bovenal snel, eenvoudig en met zo min mogelijke administratieve lasten moeten kunnen uitvoeren. Daarbij is de ondersteuning van Op Orde meer dan welkom.

Die vraag is de afgelopen tijd meermaals bij mij, en waarschijnlijk bij vele anderen, opgekomen. Het imago van de Belastingdienst heeft op zijn zachtst gezegd een flinke deuk opgelopen, nadat onder meer RTL Nieuws de “boevenstreken” en “ontspoorde fraudejacht” van de dienst tegen het licht heeft gehouden. Burgers zijn in grote financiële problemen gebracht doordat zij onterecht als fraudeur zijn aangemerkt, waarop toeslagen zijn stopgezet en teruggevorderd. Toch ben ik geneigd te antwoorden: “Nee, in de basis is de aanpak van de Belastingdienst zo gek nog niet.”

Waar het lijkt te zijn misgegaan, is de toetsing en (her)beoordeling van de criteria waarmee mogelijke fraudeurs worden opgespoord. De Belastingdienst moet immers van vastgestelde aanknopingspunten kunnen uitgaan, anders kunnen échte fraudeurs te lang ongestoord hun gang blijven gaan. Maar wanneer onschuldige burgers in het figuurlijke sleepnet blijven hangen en daar maar moeilijk uit weten te komen, is het tijd de aanpak bij te stellen.

AP: ‘Werkwijze onrechtmatig, discriminerend en onbehoorlijk’

Met name het gebruik van gegevens over een tweede nationaliteit bij het toekennen van toeslagen voor kinderopvang heeft tot veel kritiek geleid, aangezien hierbij enkel van belang is of de aanvrager rechtmatig in Nederland verblijft. Recent bestempelde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) deze werkwijze dan ook als “onrechtmatig, discriminerend en daarmee onbehoorlijk”, na een lang en volgens de AP moeizaam onderzoek.

Die conclusie leek al onvermijdelijk na een aanhoudende berichtenstroom waarin de misstanden bij de Belastingdienst werden uitgelicht. Niet alleen merkte de Belastingdienst burgers met een tweede nationaliteit onterecht als fraudeur aan, ook werd ontlastende informatie achtergehouden en werden burgers, politici en onderzoekers verkeerd geïnformeerd of zelfs actief tegengewerkt. Bovendien hadden de gegevens over een tweede nationaliteit al in 2014 gewist moeten zijn, maar stonden deze medio 2018 nog steeds in de systemen.

Targeten om tot doelgroep te komen

Toch is wat de Belastingdienst doet niet anders dan wat veel commerciële bedrijven doen om hun doelgroep te vinden. Voordat ik daarop inga, wil ik eerst vooropstellen dat elke onterechte aanmerking als fraudeur er één teveel is. Ik voel mee met de mensen die op grond van hun afkomst de stempel ‘fraudeur’ krijgen en daar maar niet van af kunnen komen. Hoewel ikzelf niet snel in deze situatie terecht zal komen, ben ik getrouwd met een Indische vrouw, geboren in Indonesië. Daarmee zijn mijn kinderen officieel ‘allochtoon’. Mijn jongste zoon is dan ook nog eens getrouwd met een Albanese. Oh ja, mijn andere schoondochter komt uit Loon op Zand, maar dat terzijde. Kortom, ik zie soms van dichtbij de pijn van dergelijke discriminatie.

Om terug te keren naar wat ik zojuist al kort aanstipte, de Belastingdienst doet wat elke ondernemer doet in het streven om de gewenste doelgroep te vinden. Klik ik op de sociale media op een advertentie voor een nieuw bankstel – het oude is meer dan twintig jaar oud en tot op de draad versleten – dan zie ik daarna enkel nog advertenties die in negen van de tien gevallen betrekking hebben op bankstellen. Hetzelfde verhaal met de bonuskaart van de Albert Heijn. Ik geef mijn koopgedrag prijs en Albert Heijn stuurt mij gericht advertenties.

Bij alles wat ik op die manier doe, word ik getarget. Vaak heb ik daar geen problemen mee, aangezien ik op zoek was naar een bankstel en die ene aanbieding wel erg goed is.

Aanpak van Belastingdienst problematisch

Targeten door de Belastingdienst is daarentegen een ander verhaal. De Belastingdienst is op zoek naar burgers en ondernemers die hun belasting niet willen betalen, die onterecht uitkeringen opstrijken en/of die zich verrijken ten koste van alles en iedereen. Het lijkt mij niet meer dan logisch dat het daarbij op zoek gaat naar aanknopingspunten die aanleiding geven voor nader onderzoek. Denk aan de boekhouder van BN’ers die allerlei constructies bedenkt, zwarte omzet in de horeca, zwart loon in de bouw en de frauduleuze kinderopvangtoeslag. Dan zijn er natuurlijk ook nog de ontelbare verhalen over fraude met pgb’s, uitkeringen voor mensen met vermogen in het buitenland of aanvragen die massaal worden ingediend door een paar facilitators, die daarvan weer een (groot) deel in hun eigen zak steken.

Het idee dat je op basis van criteria tot je doelgroep komt, is al zo oud als de weg naar Rome, maar is tegenwoordig steeds beter uit te voeren. Dus nee, bij de Belastingdienst zijn ze zeker niet gek geworden. Maar, er gaat wel veel fout in het vervolg. Niet alleen zijn gegevens gebruikt die daartoe volgens de regels helemaal niet mochten worden ingezet, ook zijn er fouten gemaakt met het toetsen en (her)beoordelen van criteria en tijdig afserveren van onterechte vooroordelen. De gevolgen zijn bovendien van een andere orde. Waar je weinig schade oploopt van een slecht afgestemd advertentiesysteem, kan een fout bij de Belastingdienst tot grote financiële problemen leiden.

Contact

Het is dan ook van het grootste belang dat dergelijke processen continu worden beoordeeld en indien nodig bijgestuurd. Software zoals die van Op Orde ondersteunt daarom de menselijke besluitvorming met ter zake doende informatie, zodat ambtenaren in de jungle van regels en procedures met aandacht de juiste beslissing kunnen nemen.

Wij horen graag hoe wij van dienst kunnen zijn. Voor meer informatie, neem contact op met:

Ruud van Wijk – email: ruud.vanwijk@oporde.nu – tel. 06-51501036

Jeroen Lugte – email: jeroen.lugte@oporde.nu – tel. 06-83603797

Rick van der Hel – email: rick.vanderhel@oporde.nu – tel. 06-55717973

‘Ruimte met regels’, dat is de slogan die op 1 juli de term ‘intelligente lockdown’ heeft opgevolgd. De regels zijn duidelijk, maar wat die ruimte in de praktijk inhoudt blijft voorlopig nog even aftasten. Op anderhalve meter afstand natuurlijk. Het is aan handhavers om daarop toe te zien, maar hoe gaat handhaving in zijn werk, nu we in tijden van COVID-19 stapsgewijs meer vrijheid krijgen?  

De drugsproblematiek in de Rotterdamse haven lijkt de laatste jaren fors toegenomen. De onderschepte hoeveelheden nemen jaarlijks toe, evenals het aantal betrapte uithalers. Het volume aan drugs dat daadwerkelijk door de Rotterdamse haven Nederland binnenkomt, is naar alle waarschijnlijkheid nog veel harder gestegen. Hoewel er meer en meer aandacht is voor deze ontwikkelingen, worden noodzakelijke investeringen nog te vaak als te duur verondersteld. Dat gaat echter voorbij aan de economische en maatschappelijke kosten die uit deze drugsproblematiek voortvloeien. 

Lees de volledige opiniebijdrage van Jeroen Lugte op BinnenlandsBestuur.nl.

COVID-19 zorgt momenteel voor een hectische situatie, levert voortdurend rinkelende telefoons op en vraagt het uiterste van de gemeentelijke uitvoeringsorganisaties. Vanuit verschillend kanten bereiken ons dan ook signalen dat de rapportages ‘een Poolse landdag’ lijken te worden. Iedereen rapporteert op zijn of haar manier – met de beste bedoelingen – en ondertussen wordt het steeds moeilijker om goed overzicht te houden, terwijl juist alleen met goed overzicht de juiste beslissingen zijn te nemen.

De afgelopen dagen hebben wij daarom hard gewerkt aan een toepassing waarmee organisaties snel inzicht krijgen in de stand van zaken. Hiervoor hebben we de beschikbare functionaliteiten van Op Orde ingezet. Deze stellen we onze klanten nu gratis ter beschikking zolang dat nodig is. Zo leveren wij onze bijdrage aan het verlichten van de druk, die ongekend groot is.

Onderzoek na onderzoek bevestigt een structureel maar moeilijk te beteugelen probleem: eenzaamheid onder ouderen. Toch kunnen gemeentes eenzame inwoners relatief eenvoudig signaleren.

Twee dagen in de week loopt Jeroen Lugte, medeoprichter van Op Orde, mee met handhavers in een Zuid-Hollandse gemeente. Een van de zaken die hij daar hoopt te bereiken is het bezoeken van ouderen om te kijken hoe het met hen gaat, oftewel een structurering van de aanpak van het eenzaamheidsprobleem. Dat kan onder meer aan de hand van looplijsten, bijvoorbeeld door alle eengezinswoningen en appartementen die meer dan vier kamers tellen, maar waar slechts één persoon is ingeschreven, voor een huisbezoek te selecteren.

Vaak hoeft dat niet meer te zijn dan een informeel gesprek, een snelle check hoe het met de bewoner gaat. Op zichzelf kan dat contactmoment al wenselijk zijn voor de bewoner en daarnaast maakt het voor de gemeente een eerste schifting mogelijk, die genoeg handvatten biedt om door te pakken.

Ondanks alle systemen en vangnetten is het namelijk nog steeds belangrijk om zelf te gaan kijken. Ofwel de situatie is zoals die is en iedereen is gelukkig, ofwel vereenzaming wordt opgemerkt en de gemeente kan ondersteuning aanbieden.

In sommige gevallen stuit je bovendien op andere ongewenste zaken, zoals illegale onderverhuur. Hoewel dat in zulke gevallen niet meer dan een mooie bijvangst is, kun je ook daar weer mee aan de slag. Zo pak je efficiënt de leefbaarheid in de wijk aan.

Moderne technologieën zijn een meer dan welkome aanvulling in de instrumentenbak van onze handhavers. Wanneer deze technologieën slim en efficiënt worden toegepast, kunnen zij hét verschil maken. Toch wordt de inzet van zulke middelen te vaak tegengehouden door budgettaire beperkingen, bureaucratische rompslomp en politiek gekonkel.

Een recent incident in de Utrechtse Geuzenwijk laat zien waar het vaak fout gaat. Nadat eerder deze maand een vuurwerkbom in deze wijk flinke schrik en schade veroorzaakte, liet burgemeester Sharon Dijksma nieuwe camera’s plaatsen om de aanhoudende overlast tegen te gaan. Raadsleden maakten zich vervolgens vooral druk dat dit een schending betrof van het coalitieakkoord, waarin was vastgelegd het cameratoezicht in Utrecht niet verder uit te breiden. Wat de burgemeester deed mag daarentegen ‘niet netjes’ zijn, maar is wel degelijk hoognodig.

81 camera’s in snelst groeiende stad van Nederland

In het Utrechtse coalitieakkoord uit 2018 spraken coalitiepartijen GroenLinks, D66 en ChristenUnie af dat het aantal camera’s niet verder mocht worden uitgebreid. Dat betekent dat de handhaving in Nederlands snelst groeiende stad het moet doen met de bestaande 75 vaste en 6 flexibele camera’s.

Van laatstgenoemde hingen er tot een maand vóór de explosie twee in de Geuzenwijk. In de zes maanden van cameratoezicht was de overlast in de wijk aanzienlijk afgenomen, zo blijkt uit getuigenissen van buurtbewoners én overlastmeldingen bij de gemeente. Toch verhuisden deze camera’s naar andere delen van de stad omdat ze daar ‘harder nodig waren’, citeert het AD uit een eerdere brief van de burgemeester aan de gemeenteraad.

De flexibele camera’s mogen in Utrecht hoe dan ook maar drie tot zes maanden op dezelfde plek blijven hangen. Dergelijke beperkingen verhinderen een duurzame handhaving op overlast. Het gevolg is namelijk dat de camera’s vroegtijdig weer worden weggehaald en dat de overlast terugkeert.

Buurt wordt geterroriseerd, maar afspraken zijn heilig

In de Geuzenwijk duurde het slechts een paar weken voordat het weer goed mis was. Een zware explosie vernielde ruiten, beschadigde auto’s en joeg omwonenden flink schrik aan. Burgemeester Dijksma schafte twee nieuwe camera’s aan. “Er is overwogen om de flexibele camera’s aan andere wijken te onttrekken, maar de problematiek is ook elders in de stad dermate groot dat dit geen optie is”, lichtte zij haar besluit toe aan de gemeenteraad.

De raadsleden van coalitiepartijen D66 en GroenLinks namen met deze uitleg echter geen genoegen. Zij noemen het probleem ‘heftig’ en ‘urgent’, spreken over een buurt die wordt ‘geterroriseerd’, maar vinden dat de ‘de burgemeester zich wel netjes aan de afspraken met de raad [moet] houden’. Als iedereen er zo over zou denken, blijft de overlast voortbestaan, zij het dat de overlastgevers zich aanhoudend door de stad verplaatsen.

Vuurwerkbom is buitencategorie

Bovengenoemde overlast is van de buitencategorie. Vaak betreft het eerder hangjeugd die luide muziek afspeelt, fikkie stookt, mensen lastigvalt of softdrugs gebruikt, dan het afsteken van een zware vuurwerkbom. Het probleem blijft echter hetzelfde. De lijsten met locaties die handhavers controleren, worden alleen maar langer en het aantal overlastmeldingen neemt fors toe. Dat komt deels door de coronamaatregelen. Aan de ene kant zijn er meer verveelde jongeren op straat en aan de andere kant kunnen omwonenden die evenzeer meer aan huis gebonden zijn, minder tolerantie opbrengen.

Voor een belangrijk deel komt dat echter ook doordat de handhaving met één hand op de rug moet werken. De technieken – zoals camera’s die enkel binnen een bepaald tijdsbestek, bij beweging of bij een vastgesteld geluidsniveau opnemen – zijn er, maar tegen de inzet worden al dan niet terecht budgettaire, bureaucratische of principiële bezwaren ingebracht. Ja, cameratoezicht kost geld, maar enkel opnemen bij geluid, beweging of tussen gezette tijden beperkt die kosten al. Bovendien kost het eveneens geld om mensen op locatie te houden en kunnen zij er niet de hele dag blijven staan.

Een dergelijk systeem waarbij de opname slechts wordt gestart wanneer een zeker geluidsniveau wordt overschreden, beweging wordt gedetecteerd of op tijdstippen waarop de kans op overlast het grootst is, neemt bovendien een deel van de privacybezwaren weg. Door schending van de privacy van omwonenden te minimaliseren, zijn camera’s verantwoord in te zetten en dienen zij enkel het veiligheidsbelang.

Moderne technieken noodzakelijk

Het alternatief biedt weinig reden tot optimisme. We moeten grenzen stellen en daar hard op handhaven, maar met de huidige middelen is dat niet altijd mogelijk. Zowel handhaving als politie kampt met een tekort aan menskracht. Naast dat we onderbezet zijn, zijn we bij het rijden van patrouilles al van veraf zichtbaar. Dat geeft de overlastgevers meer dan genoeg tijd om uit het zicht te verdwijnen en zodra we voorbij zijn, doodleuk weer terug te komen. Camera’s lossen dat probleem op, doordat deze altijd ter plaatse aanwezig kunnen zijn en ons in staat stellen om op de momenten waarop het er toe doet op afstand mee te kijken.

Kortom, moderne technieken zijn noodzakelijk om moderne problemen aan te pakken. Als we daarover blijven bekvechten, blijven we achter de (strafbare) feiten aan lopen.

Hangjongeren zijn ónze jongeren en is het aan óns, als samenleving in zijn geheel, om hen op het juiste pad te krijgen en te houden. Het is een hardnekkige misvatting dat dat enkel de taak van de overheid is.

Lees de volledige opiniebijdrage van Jeroen Lugte bij Binnenlands Bestuur.

Gedurende de recentste lockdown werden de recreatiegebieden al veelvuldig gebruikt voor illegale bijeenkomsten, vaak gepaard gaande met geluidsoverlast, intimidatie en overmatig alcohol- en drugsgebruik. Hoewel het huidige natte weer anders suggereert, zitten we nu bovendien midden in de zomermaanden, een periode waarin de overlast in de recreatiegebieden in andere jaren alleen maar toenam. Nu de lockdown ten einde is en we steeds meer ruimte krijgen, moeten we alert zijn dat van die ruimte geen misbruik wordt gemaakt. 

De evenementensector is daar al op voorbereid,  zo meldt De Telegraaf. “We zijn zeer alert op inhaalgedrag door jongeren die het gevoel hebben dat ze misschien nog net iets harder moeten feesten dan normaal”, aldus Berend Schans, directeur van de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF). De leden van zijn koepelorganisatie zijn door het Trimbos-instituut gewaarschuwd voor de risico’s, nu de heropening van de evenementensector in volle gang is. Verslavingsexperts wijzen op het gevaar van overcompensatie en dus een grotere mate van alcohol- en drugsgebruik. Daar komt bij dat na zo lange tijd zonder feestjes mogelijk de fysieke tolerantie is afgenomen.   

Deze verontrustende mix van factoren speelt natuurlijk niet alleen in de officiële evenementensector, waar in zekere zin nog sprake is van een gecontroleerde omgeving. In de recreatiegebieden kunnen we eenzelfde ontwikkeling verwachten, met daarnaast nog de realiteit dat toezicht houden en handhaven hier een stuk moeilijker is.

Nachtelijke problematiek

Met name in de nachten vindt in recreatiegebieden veel plaats wat voor sommigen dan wel voor recreatie mag doorgaan, maar wat de meeste van ons daar toch vooral niet moeten willen hebben. Denk aan feesten waar de muziek hard is en de drugs nog harder, illegale straatraces, prostitutie en zwaardere criminele activiteiten. Die misstanden zullen vanwege overcompensatie mogelijk tijdelijk verergeren, maar zijn helaas van alle tijden.

Om ook in de recreatiegebieden de controle te houden, moeten we daarom aan de voorkant zorgen dat deze activiteiten klein blijven en voorkomen dat ze doorgroeien in een situatie die we lastiger in de hand hebben. Daarvoor is de inzet van menskracht noodzakelijk. Handhavers en toezichthouders moeten in een vroeg stadium ter plekke zijn, ter ontmoediging en om in te grijpen wanneer dat nodig is.

Als je bij zulke misstanden er niet aan de voorkant bij bent, zit je altijd opgescheept met de schade van bijvoorbeeld rondscheurende quads, (drugs)afvaldumpingen en ‘feestgangers’. In financieel én maatschappelijk opzicht is het daarom beter om er vroeg bij te zijn. Achteraf herstellen is namelijk een moeilijke zaak, gezien de vele verschillende diensten die erbij betrokken zijn en het ontbreken van een gezamenlijke pot waaruit de kosten worden betaald, laat staan dat je de veroorzaker kunt achterhalen.

Maak er een show van

Om de recreatiegebieden als een welkome plek voor iedereen te behouden, moeten we voorkomen dat ongewenste activiteiten zich hier concentreren. Zet daarom bij de toegangsweg(en) de grootste politiewagen neer die je kunt vinden. Desnoods zet je er een oude ME-bus neer, maak er maar een show van. Positioneer agenten duidelijk in het zicht en laat hen geregeld een rondje maken. Even een praatje maken, zodat de mensen zien dat je er bent. Kan iets niet door de beugel, deel dan een waarschuwing uit en wanneer daar geen gehoor aan wordt gegeven, voer de overtreders in de volle openbaarheid weg.

Helaas zijn hier niet altijd de middelen voor beschikbaar. Tegenwoordig wordt er namelijk vaak informatiegestuurd gewerkt. Dat heeft zeker zijn voordelen, maar betekent ook dat de problematiek er eerst moet zijn voordat extra middelen beschikbaar komen. Het gevolg is dat we tot die tijd moeten roeien met de riemen die we hebben.  

Stel grenzen en treed op als één overheid

In ‘mijn’ gemeenten laat ik al in de recreatiegebieden stevige jongens van de handhavingsdienst rondlopen en met de aanwezigen een praatje maken. Zoals gezegd gaat het om zien en gezien worden. Vooral in de loop van de avond is het dan ook belangrijk dat zij nog meerdere rondes maken. Bovendien rijden de handhavers rond in de grootste auto die we hebben, je wilt immers indruk maken.

Laat daarnaast ook de politie langskomen en samen met de toezichthouders over het terrein lopen. Zo laat je zien dat er één overheid is. Stel duidelijke grenzen en maak duidelijk dat je met de handhaving geen ruzie moet maken. De meeste mensen zullen daaraan gehoor geven.

Datzelfde geldt voor afschrikken bij de toegangswegen. Als je hier een opzichtige auto van de handhaving neerzet met wat mensen erbij, draaien een heleboel potentiële overlastgevers al bij de eerste aanblik om. Dat gaat op voor de overgrote meerderheid en hoe later op de avond het wordt, hoe meer mensen we zien omdraaien en weggaan. Zij hebben door dat ze hier vanavond niet moeten zijn, maar zij denken dat niet voor niets. Wie geen kwaad in de zin heeft, zal dat immers niet zo snel denken.

Iedereen met goede bedoelingen is welkom

Een andere optie is het hele recreatiegebied afsluiten, maar dat werkt alleen als het goed in het zicht ligt en de toegangswegen adequaat zijn te controleren. Anders komt alsnog iedereen binnen. Dat kost niet alleen veel menskracht, ook weer je daarmee mensen die enkel komen om in het gebied te recreëren. Zij zijn de dupe van een paar rotte appels.

Iedereen met goede bedoelingen moet van harte welkom zijn, anders schiet je het doel voorbij. Als er overdag een salsashow wordt opgevoerd, mogen mensen klagen wat ze willen, maar dan moeten ze maar ergens anders gaan zitten. Als ’s avonds een groot aantal getunede auto’s bij elkaar staat en de motoren flink wat toeren maken, is dat natuurlijk een ander verhaal. In dat geval wil je er zo snel mogelijk bij zijn, want met hoe meer zij zijn, hoe minder zij zich aantrekken van de handhaving.

Vroeg ingrijpen moet daarom in de recreatiegebieden het devies worden. Daarmee valt in financieel én maatschappelijk opzicht veel te winnen.

Vorige maand stemde de Eerste Kamer in met maatregelen ter versterking van de aanpak van ondermijning. Waar het nog aan ontbreekt, zijn middelen gericht op de directe omgeving van criminelen.

Lees de volledige opiniebijdrage van Jeroen Lugte op Gemeente.nu.