Jeroen Lugte

Vorige maand bood ik al een inkijkje in het dagelijkse leven van een toezichthouder in tijden van COVID-19. Het warme weer en de vakantieperiode nodigden uit tot illegale feesten, met alle risico’s van dien. Nu de zomer zo goed als voorbij lijkt, verschuift de problematiek langzaamaan van de buitenruimte naar andere, moeilijker te controleren plekken.

Problemen dreigen daarmee uit het zicht te verdwijnen, mede doordat bijvoorbeeld horecabezoekers zich vanaf het terras naar binnen begeven. Ook zijn er vaak niet genoeg handhavers om overal tegelijkertijd aanwezig te zijn, zoals bij scholen die – vaak allemaal op dezelfde momenten – om hulp vragen bij het in goede banen leiden van de stroom kinderen én ouders. Toch zijn de middelen om deze vraagstukken in te vullen deels al voorhanden. Bestaande regelgeving en technische hulpmiddelen bieden houvast.

Terrasweer is voorbij

De voorbije weken was het heerlijk weer om buiten op het terras door te brengen. Dat bracht het praktische voordeel met zich mee dat passerende handhavers direct konden zien of een nadere inspectie nodig was of niet. Nu bezoekers zich meer en meer achter de voordeur begeven, levert dat voor de toezichthouders en buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) lastige situaties op. In relatief kleine ruimtes krijgen zij te maken met aangeschoten of dronken bezoekers, die zich niet houden aan de regels van placering, registratie en afstand houden.

De handhavers komen daarbij horeca-exploitanten tegen die hun best doen en toch worstelen om aan de regels te voldoen, maar ook exploitanten die de regels bij voorbaat al niet zo nauw nemen. Vooral met betrekking tot laatstgenoemden is het terecht dat de veiligheidsregio’s strenger optreden. In steeds meer veiligheidsregio’s is het huidige beleid dat een ondernemer één waarschuwing ontvangt. Worden de regels daarna opnieuw overtreden dan volgt een boete en/of een sluiting. Beide maatregelen kunnen tegelijkertijd worden ingezet. De boete is immers een strafrechtelijke maatregel, de sluiting een bestuurlijke.

Op A volgt B

Alleen door dusdanig hard op te treden, kunnen we samen het virus het hoofd bieden. Daarvoor is een goed gesprek bij het uitdelen van de waarschuwing uitermate belangrijk. Het moet iedereen – exploitanten, handhavers en bestuurders – duidelijk zijn dat er consequenties verbonden zijn aan een nieuwe overtreding en dat er in dat geval ook daadwerkelijk wordt gehandhaafd. Anders is controle op de regels zinloos. Wie A zegt, moet immers ook B zeggen. 

Drukte rondom de scholen

De problemen in de horeca spelen zich voornamelijk in de avond en nacht af. Daarentegen ontstaan in de ochtend, rond het middaguur en in de namiddag lastige situaties op het terrein en in de omgeving van de scholen, die inmiddels weer in volle gang zijn. Het halen en brengen van kinderen gaat altijd al gepaard met de nodige hectiek en een toeloop van kinderen en ouders. Vanwege COVID-19 hebben scholen aanvullende regels ingevoerd om de ontvangst en het vertrek van de kinderen ordelijk en veilig te laten verlopen.

Halen en brengen moet bijvoorbeeld met inachtneming van anderhalve meter afstand tot anderen plaatsvinden, niet op het schoolplein, middels een kiss & ride, ga zo maar verder. Helaas gaat dit heel vaak niet goed, houden ouders zich niet aan de afspraken of gedragen zij zich zoals we dat jammer genoeg ook van ouders langs het sportveld kennen. Schoolbesturen vragen in die gevallen om bijstand van de handhaving, maar in de praktijk kan deze vanwege capaciteitsgebrek slechts beperkt ondersteunen.

Procedures verhinderen technische hulpmiddelen

Verkeerscamera’s kunnen in deze situaties een oplossing bieden, mits we de processen rondom de implementering stroomlijnen. De camera’s zijn tegenwoordig zo geavanceerd dat ze alleen die plekken in de gaten houden die als relevant zijn bestempeld, en bovendien in te stellen om alleen de kentekens te registreren, verder niks. Helaas is het momenteel onmogelijk dergelijke systemen snel te implementeren, vanwege allerlei bureaucratische hobbels; het probleem is kortweg dat te veel mensen er iets van moeten (of willen) vinden.

De installatie van verkeerscamera’s is slechts een paar dagen werk, op zijn hoogst. Alle procedures eromheen kunnen daarentegen enkele weken tot maanden in beslag nemen. Indien dit proces kan worden versneld, bieden we lucht aan het toch al overbelaste handhavingsapparaat en kunnen we handhavers inzetten waar zij écht onmisbaar zijn.

We leven in bijzondere tijden. Helaas gedraagt niet iedereen zich daarnaar, weet ik uit mijn ervaringen als hoofd handhaving van meerdere gemeenten. Ik weet ook dat feesten die illegaal en/of niet coronaproof worden georganiseerd niet altijd zijn te voorkomen. Daarentegen moeten we de middelen die ons ter beschikking staan ten volle benutten. In dat streven zijn toezichthouders en buitengewone opsporingsambtenaren onmisbaar.

Illegale feesten zorgen voor overlast in de directe omgeving, maar vormen door het rondwarende coronavirus nog een extra risico. Daarom moeten we dergelijke potentiële besmettingshaarden waar mogelijk weten te voorkomen.

Overlast en spanningen voorkomen

Naast verschillende vormen van overlast – zoals hinder door harde muziek, achtergebleven rommel of intimiderende feestvierders – hebben dergelijke bijeenkomsten nog een indirect gevolg. Zeker nu we meer aan huis gebonden zijn en het begrip voor elkaar afneemt, kunnen illegale feesten in een wijk tot spanningen leiden. Jij houdt je namelijk wel aan de regels, maar wie weet zijn jouw ‘offers’ voor niks. Als anderen de ruimte die wij met zijn allen creëren namelijk misbruiken, dan doen zij al het goede werk van welwillende burgers en (zorg)professionals teniet.

Voor alle bovengenoemde problemen is handhaving op zijn minst deel van de oplossing. Zowel het organiseren, als het gedogen van dergelijke illegale feesten is immers volstrekt onverantwoord. Maar hoe handhaaf je hierop? Wanneer er al een paar honderd mensen op het feest zijn afgekomen, wat doe je dan? Maakt het verschil of het er ‘maar’ veertig zijn?

Rol van boa’s en toezichthouders

Ondanks ieders goede voornemens, is mij de laatste tijd wel duidelijk geworden dat de politie gewoonweg niet de capaciteit heeft om alles bij te houden. Politie en gemeentebesturen kijken dan ook nadrukkelijk naar de boa’s en toezichthouders om bij te springen.

Voorkomen dat een feest begint, moet dan ook een van de voornaamste taken van handhavers zijn. Daartoe biedt bestaande wet- en regelgeving al verschillende handvatten. Als de locatie van een feest bekend is, kan het gebied door een veiligheidsregio worden gesloten. Helaas lijden daarbij de goeden onder het (wan)gedrag van de kwaden. Daarom kunnen we ook kiezen voor handhaving door de toegang tot het gebied te beperken. Met andere woorden, een toegangscontrole.

Toegangscontrole ter ontmoediging

Aangewezen als toezichthouder, in de zin van de Algemene wet bestuursrecht, mogen handhavers auto’s controleren om geluidsapparatuur uit een gebied te weren. Wie een feest organiseert op een plek die daar niet op is ingericht, is aangewezen op apparatuur die hij of zij zelf meebrengt, zoals de audio-installatie van een auto. Onze opstelling is eenvoudig: controleren we je auto en treffen we geluidsapparatuur aan, dan kun je omdraaien en zonder gevolgen vertrekken. Mocht je toch de grens van het door ons ingestelde gebied overgaan, dan nemen we de geluidsapparatuur in beslag. Is de audioapparatuur in je auto ingebouwd – wat natuurlijk vaak het geval is – dan is inbeslagname van de auto de enige optie.

Je raadt het al: de overgrote meerderheid van de feestvierders in spe draait al om op het moment dat ze de toegangscontrole zien. De enkeling die het er toch op waagt, houden wij tegen. Wat een heerlijk rustige nacht voor omwonenden!

Overlast en coronabesmettingen voorkomen

Op deze manier hoeven we niet iedereen tegen te houden. Wie wil recreëren, kan in het gebied recreëren. Wie geen geluidsapparatuur bij zich heeft of er geen problemen mee heeft deze in te leveren, is op dat moment vrij om zijn of haar weg te vervolgen.

Je vangt daarmee direct een aantal problemen op. Als er geen feest is, zijn er geen feestgangers. Je ontmoedigt een groot deel van de potentiële bezoekers om het feest bij te wonen. Daardoor, en door het ontbreken van geluidsapparatuur, voorkom je al een hoop geluidsoverlast en mogelijk ook coronabesmettingen. Doordat je geluidsapparatuur weert, hoef je deze bovendien niet meer in beslag te nemen, wat een tijdrovende procedure is. Daarmee winnen politie, handhavers en Justitie veel tijd, voorkomen we overlast en beperken we het aantal coronabesmettingen. In mijn ogen een win-win-winsituatie. Dat niet iedereen dat met mij eens zal zijn, neem ik voor lief, maar toont eens te meer aan in welke gekke tijden we leven.

Die vraag is de afgelopen tijd meermaals bij mij, en waarschijnlijk bij vele anderen, opgekomen. Het imago van de Belastingdienst heeft op zijn zachtst gezegd een flinke deuk opgelopen, nadat onder meer RTL Nieuws de “boevenstreken” en “ontspoorde fraudejacht” van de dienst tegen het licht heeft gehouden. Burgers zijn in grote financiële problemen gebracht doordat zij onterecht als fraudeur zijn aangemerkt, waarop toeslagen zijn stopgezet en teruggevorderd. Toch ben ik geneigd te antwoorden: “Nee, in de basis is de aanpak van de Belastingdienst zo gek nog niet.”

Waar het lijkt te zijn misgegaan, is de toetsing en (her)beoordeling van de criteria waarmee mogelijke fraudeurs worden opgespoord. De Belastingdienst moet immers van vastgestelde aanknopingspunten kunnen uitgaan, anders kunnen échte fraudeurs te lang ongestoord hun gang blijven gaan. Maar wanneer onschuldige burgers in het figuurlijke sleepnet blijven hangen en daar maar moeilijk uit weten te komen, is het tijd de aanpak bij te stellen.

AP: ‘Werkwijze onrechtmatig, discriminerend en onbehoorlijk’

Met name het gebruik van gegevens over een tweede nationaliteit bij het toekennen van toeslagen voor kinderopvang heeft tot veel kritiek geleid, aangezien hierbij enkel van belang is of de aanvrager rechtmatig in Nederland verblijft. Recent bestempelde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) deze werkwijze dan ook als “onrechtmatig, discriminerend en daarmee onbehoorlijk”, na een lang en volgens de AP moeizaam onderzoek.

Die conclusie leek al onvermijdelijk na een aanhoudende berichtenstroom waarin de misstanden bij de Belastingdienst werden uitgelicht. Niet alleen merkte de Belastingdienst burgers met een tweede nationaliteit onterecht als fraudeur aan, ook werd ontlastende informatie achtergehouden en werden burgers, politici en onderzoekers verkeerd geïnformeerd of zelfs actief tegengewerkt. Bovendien hadden de gegevens over een tweede nationaliteit al in 2014 gewist moeten zijn, maar stonden deze medio 2018 nog steeds in de systemen.

Targeten om tot doelgroep te komen

Toch is wat de Belastingdienst doet niet anders dan wat veel commerciële bedrijven doen om hun doelgroep te vinden. Voordat ik daarop inga, wil ik eerst vooropstellen dat elke onterechte aanmerking als fraudeur er één teveel is. Ik voel mee met de mensen die op grond van hun afkomst de stempel ‘fraudeur’ krijgen en daar maar niet van af kunnen komen. Hoewel ikzelf niet snel in deze situatie terecht zal komen, ben ik getrouwd met een Indische vrouw, geboren in Indonesië. Daarmee zijn mijn kinderen officieel ‘allochtoon’. Mijn jongste zoon is dan ook nog eens getrouwd met een Albanese. Oh ja, mijn andere schoondochter komt uit Loon op Zand, maar dat terzijde. Kortom, ik zie soms van dichtbij de pijn van dergelijke discriminatie.

Om terug te keren naar wat ik zojuist al kort aanstipte, de Belastingdienst doet wat elke ondernemer doet in het streven om de gewenste doelgroep te vinden. Klik ik op de sociale media op een advertentie voor een nieuw bankstel – het oude is meer dan twintig jaar oud en tot op de draad versleten – dan zie ik daarna enkel nog advertenties die in negen van de tien gevallen betrekking hebben op bankstellen. Hetzelfde verhaal met de bonuskaart van de Albert Heijn. Ik geef mijn koopgedrag prijs en Albert Heijn stuurt mij gericht advertenties.

Bij alles wat ik op die manier doe, word ik getarget. Vaak heb ik daar geen problemen mee, aangezien ik op zoek was naar een bankstel en die ene aanbieding wel erg goed is.

Aanpak van Belastingdienst problematisch

Targeten door de Belastingdienst is daarentegen een ander verhaal. De Belastingdienst is op zoek naar burgers en ondernemers die hun belasting niet willen betalen, die onterecht uitkeringen opstrijken en/of die zich verrijken ten koste van alles en iedereen. Het lijkt mij niet meer dan logisch dat het daarbij op zoek gaat naar aanknopingspunten die aanleiding geven voor nader onderzoek. Denk aan de boekhouder van BN’ers die allerlei constructies bedenkt, zwarte omzet in de horeca, zwart loon in de bouw en de frauduleuze kinderopvangtoeslag. Dan zijn er natuurlijk ook nog de ontelbare verhalen over fraude met pgb’s, uitkeringen voor mensen met vermogen in het buitenland of aanvragen die massaal worden ingediend door een paar facilitators, die daarvan weer een (groot) deel in hun eigen zak steken.

Het idee dat je op basis van criteria tot je doelgroep komt, is al zo oud als de weg naar Rome, maar is tegenwoordig steeds beter uit te voeren. Dus nee, bij de Belastingdienst zijn ze zeker niet gek geworden. Maar, er gaat wel veel fout in het vervolg. Niet alleen zijn gegevens gebruikt die daartoe volgens de regels helemaal niet mochten worden ingezet, ook zijn er fouten gemaakt met het toetsen en (her)beoordelen van criteria en tijdig afserveren van onterechte vooroordelen. De gevolgen zijn bovendien van een andere orde. Waar je weinig schade oploopt van een slecht afgestemd advertentiesysteem, kan een fout bij de Belastingdienst tot grote financiële problemen leiden.

Contact

Het is dan ook van het grootste belang dat dergelijke processen continu worden beoordeeld en indien nodig bijgestuurd. Software zoals die van Op Orde ondersteunt daarom de menselijke besluitvorming met ter zake doende informatie, zodat ambtenaren in de jungle van regels en procedures met aandacht de juiste beslissing kunnen nemen.

Wij horen graag hoe wij van dienst kunnen zijn. Voor meer informatie, neem contact op met:

Ruud van Wijk – email: ruud.vanwijk@oporde.nu – tel. 06-51501036

Jeroen Lugte – email: jeroen.lugte@oporde.nu – tel. 06-83603797

Rick van der Hel – email: rick.vanderhel@oporde.nu – tel. 06-55717973

‘Ruimte met regels’, dat is de slogan die op 1 juli de term ‘intelligente lockdown’ heeft opgevolgd. De regels zijn duidelijk, maar wat die ruimte in de praktijk inhoudt blijft voorlopig nog even aftasten. Op anderhalve meter afstand natuurlijk. Het is aan handhavers om daarop toe te zien, maar hoe gaat handhaving in zijn werk, nu we in tijden van COVID-19 stapsgewijs meer vrijheid krijgen?  

We hebben er allemaal naar uitgekeken, ondernemers en personeel nog wel het meest: 1 juni mag de horeca van het slot. De heropening komt precies op tijd om op het terras van het zonnige weer te genieten, maar hoe gaat dat in de anderhalvemetersamenleving in zijn werk? Hoe zorgen we ervoor dat de horeca de ruimte krijgt die het na een moeilijke periode zeker verdient, maar deze niet (onbedoeld) overschrijdt?

In een eerdere bijdrage uit januari ging ik al in op hoe organisaties geweld tegen ambtenaren tegengaan. Daar was destijds, vlak na de jaarwisseling, alle reden toe. Inmiddels is de huidige situatie bekend: voor ieders welzijn hebben we ons aan noodzakelijke afspraken te houden om COVID-19 het hoofd te bieden. Toegegeven, hoe langer deze situatie duurt, hoe meer de beperkingen gaan knellen. Juist daarom is het nu van cruciaal belang dat handhavers op begrip en medewerking moeten kunnen rekenen, niet op weerstand en bedreigingen.

Krijgen boa’s toch met geweld te maken, dan moet daar een duidelijk antwoord op komen. Gebeurt dat niet, dan kan dat zomaar nadelige gevolgen voor de handhavers die we juist willen beschermen.

Nu de eerste positieve effecten van de tegen COVID-19 genomen maatregelen zichtbaar worden, is het cruciaal om deze vast te houden. Daarentegen ziet de dagelijkse praktijk er ook voor de (handhavings)organisaties die hierop moeten toezien drastisch anders uit dan enkele weken geleden. Op Orde zorgt ervoor dat zij hun werk kunnen blijven uitvoeren, met inachtneming van de COVID-19-maatregelen én de AVG, vanuit thuis, kantoor en op straat. 

Aangezien momenteel grote behoefte is aan middelen om efficiënt op afstand samen te werken, stelt Op Orde zijn toepassing voor COVID-19 gratis aan zijn relaties ter beschikking. De procesgestuurde software verbindt buitendienst- en kantoormedewerkers via handhelds (mobiele telefoons en/of tablets) en maakt zo fysiek contact overbodig. Ook voor wie nog geen klant is, geldt een sterk gereduceerd tarief: aan hen stelt Op Orde zijn toepassing tegen kostprijs beschikbaar.

COVID-19 zorgt momenteel voor een hectische situatie, levert voortdurend rinkelende telefoons op en vraagt het uiterste van de gemeentelijke uitvoeringsorganisaties. Vanuit verschillend kanten bereiken ons dan ook signalen dat de rapportages ‘een Poolse landdag’ lijken te worden. Iedereen rapporteert op zijn of haar manier – met de beste bedoelingen – en ondertussen wordt het steeds moeilijker om goed overzicht te houden, terwijl juist alleen met goed overzicht de juiste beslissingen zijn te nemen.

De afgelopen dagen hebben wij daarom hard gewerkt aan een toepassing waarmee organisaties snel inzicht krijgen in de stand van zaken. Hiervoor hebben we de beschikbare functionaliteiten van Op Orde ingezet. Deze stellen we onze klanten nu gratis ter beschikking zolang dat nodig is. Zo leveren wij onze bijdrage aan het verlichten van de druk, die ongekend groot is.

Eerder las u al wat de software van Op Orde voor gemeenten kan betekenen bij het eenvoudig en snel ondersteunen van zzp’ers. Immers, een groot deel van de ongeveer 1,1 miljoen zelfstandigen zonder personeel zit momenteel vanwege COVID-19 zonder inkomen. De regering heeft besloten tot steunmaatregelen, waarbij de uitvoering via ons sociale zekerheidsstelsel loopt. Kort gezegd wordt het inkomen van zzp’ers voor de komende drie maanden aangevuld tot bijstandsniveau.

Inmiddels hebben we het proces afgerond, waarmee de gemeentelijke sociale diensten steunaanvragen van zzp’ers in deze crisistijd zonder oponthoud kunnen verwerken. Dit proces is zodra de definitieve regeling bekend is snel aan de dan geldende regelgeving aan te passen.

Minister Eric Wiebes (Economische Zaken) kwam vorige week met een harde boodschap voor zzp’ers in Nederland. Zij hoefden niet te rekenen op de overheid voor extra financiële steun vanwege het coronavirus (COVID-19). Desondanks is – na de nodige ophef – ook voor zzp’ers een regeling in de maak. Voor de uitvoering zijn de gemeentelijke sociale diensten verantwoordelijk, die de regeling bovenal snel, eenvoudig en met zo min mogelijke administratieve lasten moeten kunnen uitvoeren. Daarbij is de ondersteuning van Op Orde meer dan welkom.