Zijn ze bij de Belastingdienst nu helemaal gek geworden?

Die vraag is de afgelopen tijd meermaals bij mij, en waarschijnlijk bij vele anderen, opgekomen. Het imago van de Belastingdienst heeft op zijn zachtst gezegd een flinke deuk opgelopen, nadat onder meer RTL Nieuws de “boevenstreken” en “ontspoorde fraudejacht” van de dienst tegen het licht heeft gehouden. Burgers zijn in grote financiële problemen gebracht doordat zij onterecht als fraudeur zijn aangemerkt, waarop toeslagen zijn stopgezet en teruggevorderd. Toch ben ik geneigd te antwoorden: “Nee, in de basis is de aanpak van de Belastingdienst zo gek nog niet.”

Waar het lijkt te zijn misgegaan, is de toetsing en (her)beoordeling van de criteria waarmee mogelijke fraudeurs worden opgespoord. De Belastingdienst moet immers van vastgestelde aanknopingspunten kunnen uitgaan, anders kunnen échte fraudeurs te lang ongestoord hun gang blijven gaan. Maar wanneer onschuldige burgers in het figuurlijke sleepnet blijven hangen en daar maar moeilijk uit weten te komen, is het tijd de aanpak bij te stellen.

AP: ‘Werkwijze onrechtmatig, discriminerend en onbehoorlijk’

Met name het gebruik van gegevens over een tweede nationaliteit bij het toekennen van toeslagen voor kinderopvang heeft tot veel kritiek geleid, aangezien hierbij enkel van belang is of de aanvrager rechtmatig in Nederland verblijft. Recent bestempelde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) deze werkwijze dan ook als “onrechtmatig, discriminerend en daarmee onbehoorlijk”, na een lang en volgens de AP moeizaam onderzoek.

Die conclusie leek al onvermijdelijk na een aanhoudende berichtenstroom waarin de misstanden bij de Belastingdienst werden uitgelicht. Niet alleen merkte de Belastingdienst burgers met een tweede nationaliteit onterecht als fraudeur aan, ook werd ontlastende informatie achtergehouden en werden burgers, politici en onderzoekers verkeerd geïnformeerd of zelfs actief tegengewerkt. Bovendien hadden de gegevens over een tweede nationaliteit al in 2014 gewist moeten zijn, maar stonden deze medio 2018 nog steeds in de systemen.

Targeten om tot doelgroep te komen

Toch is wat de Belastingdienst doet niet anders dan wat veel commerciële bedrijven doen om hun doelgroep te vinden. Voordat ik daarop inga, wil ik eerst vooropstellen dat elke onterechte aanmerking als fraudeur er één teveel is. Ik voel mee met de mensen die op grond van hun afkomst de stempel ‘fraudeur’ krijgen en daar maar niet van af kunnen komen. Hoewel ikzelf niet snel in deze situatie terecht zal komen, ben ik getrouwd met een Indische vrouw, geboren in Indonesië. Daarmee zijn mijn kinderen officieel ‘allochtoon’. Mijn jongste zoon is dan ook nog eens getrouwd met een Albanese. Oh ja, mijn andere schoondochter komt uit Loon op Zand, maar dat terzijde. Kortom, ik zie soms van dichtbij de pijn van dergelijke discriminatie.

Om terug te keren naar wat ik zojuist al kort aanstipte, de Belastingdienst doet wat elke ondernemer doet in het streven om de gewenste doelgroep te vinden. Klik ik op de sociale media op een advertentie voor een nieuw bankstel – het oude is meer dan twintig jaar oud en tot op de draad versleten – dan zie ik daarna enkel nog advertenties die in negen van de tien gevallen betrekking hebben op bankstellen. Hetzelfde verhaal met de bonuskaart van de Albert Heijn. Ik geef mijn koopgedrag prijs en Albert Heijn stuurt mij gericht advertenties.

Bij alles wat ik op die manier doe, word ik getarget. Vaak heb ik daar geen problemen mee, aangezien ik op zoek was naar een bankstel en die ene aanbieding wel erg goed is.

Aanpak van Belastingdienst problematisch

Targeten door de Belastingdienst is daarentegen een ander verhaal. De Belastingdienst is op zoek naar burgers en ondernemers die hun belasting niet willen betalen, die onterecht uitkeringen opstrijken en/of die zich verrijken ten koste van alles en iedereen. Het lijkt mij niet meer dan logisch dat het daarbij op zoek gaat naar aanknopingspunten die aanleiding geven voor nader onderzoek. Denk aan de boekhouder van BN’ers die allerlei constructies bedenkt, zwarte omzet in de horeca, zwart loon in de bouw en de frauduleuze kinderopvangtoeslag. Dan zijn er natuurlijk ook nog de ontelbare verhalen over fraude met pgb’s, uitkeringen voor mensen met vermogen in het buitenland of aanvragen die massaal worden ingediend door een paar facilitators, die daarvan weer een (groot) deel in hun eigen zak steken.

Het idee dat je op basis van criteria tot je doelgroep komt, is al zo oud als de weg naar Rome, maar is tegenwoordig steeds beter uit te voeren. Dus nee, bij de Belastingdienst zijn ze zeker niet gek geworden. Maar, er gaat wel veel fout in het vervolg. Niet alleen zijn gegevens gebruikt die daartoe volgens de regels helemaal niet mochten worden ingezet, ook zijn er fouten gemaakt met het toetsen en (her)beoordelen van criteria en tijdig afserveren van onterechte vooroordelen. De gevolgen zijn bovendien van een andere orde. Waar je weinig schade oploopt van een slecht afgestemd advertentiesysteem, kan een fout bij de Belastingdienst tot grote financiële problemen leiden.

Contact

Het is dan ook van het grootste belang dat dergelijke processen continu worden beoordeeld en indien nodig bijgestuurd. Software zoals die van Op Orde ondersteunt daarom de menselijke besluitvorming met ter zake doende informatie, zodat ambtenaren in de jungle van regels en procedures met aandacht de juiste beslissing kunnen nemen.

Wij horen graag hoe wij van dienst kunnen zijn. Voor meer informatie, neem contact op met:

Ruud van Wijk – email: ruud.vanwijk@oporde.nu – tel. 06-51501036

Jeroen Lugte – email: jeroen.lugte@oporde.nu – tel. 06-83603797

Rick van der Hel – email: rick.vanderhel@oporde.nu – tel. 06-55717973